W 78. rocznicę wybuchu II wojny światowej o godzinie 10:00 odbył się Rajd rowerowy „Stacja Pomiechówek”, który poprowadził Paweł Jankowski. Rajd odbył się w ramach projektu „Stacja Pomiechówek – upamiętnienie akcji zbrojnej oddziału Mieczysława Dziemieszkiewicza ps. Rój” w ramach programu „Wspieranie opieki nad miejscami pamięci i trwałymi upamiętnieniami w kraju” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Trasę ok. 15 km przejechało 10 uczestników. Trasa planowo miała przebiegać śladem wędrówki oddziału Mieczysława Dziemieszkiwicza ps. „Rój”, tzn. Pomiechówek - Toruń włościański - Popowo Borowe - Nasielsk - Szyszki - Świercze (w sumie ok. 40 km). Niestety ze względu na pogodę – całonocne opady deszczu w przeddzień rajdu, zmuszeni byliśmy skrócić trasę, ponieważ większość piaszczystych dróg stała się dla roweru nieprzejezdna. Ponadto na rajd zgłosiło się kilkoro dzieci, które fizycznie nie byłyby w stanie pokonać tak długiej trasy. W związku z powyższym planowaną trasę skróciliśmy do ok. 15 km. Zbiórka uczestników odbyła się przy stacji PKP w Pomiechówku. Kolej gości w Pomiechówku już od 136 lat.
Pierwsza linia kolejowa powstałą w roku 1867, łącząca Warszawę i Twierdzę Brześć. W roku 1877 kolej dojeżdżała aż do Mławy, gdzie łączyła się z linią kolei pruskiej biegnącej do Gdańska. 28 sierpnia 1950 r . na stacji odbyła się akcja zbrojna grupy „Roja”- czterech partyzantów pod dowództwem st.sierż. Mieczysława Dziemieszkiewicza rozbroiło posterunek Służby Ochrony Kolei i zastrzeliło trzech funkcjonariuszy milicji obywatelskiej Henryka Antosika, Zygmunta Antosika i Wacława Dąbrowskiego. Następnie zatrzymano pociąg i przeprowadzono kontrolę pasażerów, podczas której żołnierze rozbroili dwóch oficerów WP. Rój wygłosił antykomunistyczną przemowę do pasażerów, po czym razem z oddziałem wycofali się bez strat. Również w roku 1950, 13 lutego, partyzanci z grupy Roja zastrzelili gminnego sekretarza PZPR i komendanta ORMO.
Spod stacji ruszyliśmy do Pomnika „Wierni Polsce polegli w jej obronie” przy ul. Warszawskiej. Pomnik ten ufundowany był przed wojną przez premiera Składkowskiego. Głaz z napisem „Wierni Polsce, polegli w jej obronie”, przeleżał w krzakach kilkadziesiąt . Głaz z napisem został wniesiony na postument na placu w centralnej części miejscowości.
Kolejnym historycznym przystankiem był Kościół pw. Św. Anny w Pomiechowie – parafialny kościół rzymskokatolicki z 1415 r. Pierwszym patronem kościoła był św. Piotr, w roku 1514 nosił wezwanie św. Piotra i św. Pawła. W roku 1502 opat Ambroży zainicjował budowę nowego kościoła – murowanego. Prace trwały do 1517 r. Od roku 1599 kościół w Pomiechowie zmienił patrona na św. Annę. W 1649 r. kościół poświęcony został przez sufragana płockiego, biskupa Wojciecha Tolibowskiego.
Następnym przystankiem był Fort III w Pomiechówku. Fort ten jednym z fortów wewnętrznych twierdzy Modlin i podobnie jak pozostałe został zbudowany w latach 1883-1888, jako jeden z ośmiu fortów otaczających twierdzę pierścieniem o długości 24,51 km. Wzniesiono go w ramach rozbudowy i modernizacji twierdzy Modlin w obliczu zagrożenia Rosji ze strony Niemiec i Austrii. W 1915 roku Fort III składał się z budowli obronnych murowanych z cegły (koszary obronne i kaponiera szyjowa), murowanych z cegły wzmocnionych betonem (schrony w wale czołowym, prochownie i skrzydłowe podziemne chodniki komunikacyjne) oraz betonowych (półkaponiery ostrzeliwania międzypól, kojce przeciwskarpowe i poterna.) W roku 1915 Fort III znajdował się na głównym kierunku niemieckiego natarcia. W roku 1939 był włączony w polską pozycję obronną. W okresie okupacji mieścił się na jego terenie obóz koncentracyjny. Za początek istnienia obozu w Forcie III w Pomiechówku przyjmuje się marzec 1941 roku, kiedy to zaczęto więzić i mordować w nim wysiedlonych Polaków - rolników, starców, dzieci i osoby kalekie. Pierwszą grupę więźniów stanowili rolnicy i ich rodziny z okolic Sochocina, Płońska i Nasielska. W Forcie III więźniowie przebywali w prymitywnych, urągających godności ludzkiej warunkach - ponieważ brakowało łóżek i koców spali na cementowej posadzce, nie mieli bieżącej wody i dostępu do urządzeń sanitarnych.
Czwartym przystankiem była Cerkiew pw. Św. Aleksandry w Stanisławowie – została wzniesiona w latach 1844-1846 dla sprowadzonych w poprzednim dziesięcioleciu prawosławnych osadników z guberni pskowskiej, osiedlonych z inicjatywy władz rosyjskich w polskich wsiach sąsiadujących z rozbudowywaną po powstaniu listopadowym twierdzą w Modlinie. Pięciokopułową ceglaną świątynię zaprojektował Jakub Gay. Świątynia ta funkcjonowała do 1915, gdy prawosławna ludność została ewakuowana w głąb Rosji. Opuszczona cerkiew poniosła znaczne straty podczas walk o twierdzę Modlin i została w dwudziestoleciu międzywojennym rozebrana. Z materiału budowlanego pozostałego po obiekcie wzniesiono na jego miejscu nową, mniejszą i skromniejszą świątynię prawosławną. Znalazły się w niej ikonostas i ikony z rozebranego soboru św. Jerzego w Modlinie.
Później odwiedziliśmy Prochownię w Stanisławowie – dawną jednostkę wojskową (ruiny piętrowego budynku ze szkieletami piwnic) oraz Prochownię Czerwoną P-4 założoną między fortami II i III Twierdzy Modlin.
Przedostatnim miejscem, które odwiedzili uczestnicy rajdu był Fort II – Kosewo. Jest to jeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy pierwszego pierścienia fortów w latach osiemdziesiątych XIX wieku.
Następnie przejechaliśmy przez most w Kosewie, wracając wzdłuż lewego brzegu Wkry. Ostatnim miejscem, które odwiedziliśmy był pomnik zamordowanych w Forcie III Twierdzy Modlin. Wzniesiony w 1972 roku pomnik autorstwa Gustawa Zemły poświęcony jest zamordowanym w obozie hitlerowskim znajdującym się w III Forcie. Obok pomnika leży żelbetowa płyta przywieziona z III Fortu, na której widnieje napis: „Milczący kamieniu zostań na zawsze wymownym świadectwem męczeństwa i śmierci stu tysięcy ofiar obozu hitlerowskiego zamordowanych na III Forcie w Pomiechówku” Został tutaj zapalony symboliczny znicz na pamiątkę pomordowanych. Na sam koniec odbył się mini quiz historyczny z nagrodami.
Źródła:
• Bochenek, R., Zarys historii twierdzy Modlin, Warszawa 2002.
• Frankowski, M. T., Tajemnice Fortu III w Pomiechówku, Warszawa 2002.
• Oleńczak, P., Osiem wieków w Dolinie Wkry. Pomiechowo i Pomiechówek zarys dziejów, Pomiechówek 2015.
do pobrania:
